Czym jest witalizm:
Słowo witalizm ma kilka znaczeń. W zdrowym rozsądku rozumie się przez witalizm warunek wyrażania witalności. Oznacza to, że osoba witalistyczna to taka, która wyraża wielką energię, motywację i radość w doświadczeniu życiowym.
Jednak termin witalizm również grupuje różne doktryny myślowe, zarówno naukowej, jak i filozoficznej, zgodnie z którą życia nie da się sprowadzić do czynników fizycznych, mechanicznych czy chemicznych.
Witalizm w nauce
Pierwsze sformułowanie witalizmu jako doktryny wywodzi się z nauk przyrodniczych. Witalizm jako nurt związany jest z naukami biologicznymi XVIII wieku i powstaje jako reakcja na mechanizm propagowany przez różne podejścia naukowe XVII wieku.
W tym sensie teoria witalistyczna została rozwinięta i broniona przez Paula Josepha Bartheza, członka szkoły Montpellier we Francji. Dla myślicieli tego nurtu istnieje wyraźna separacja między światem żywym a obojętnym, czyli światem ożywionym i nieożywionym.
Nie jest to samo w sobie podejście religijne, zgodnie z którym człowiek jest obdarzony anima, duszą, którą można rozumieć jako zjawisko nadprzyrodzone.
Jest to raczej żywotna zasada, która mobilizuje istoty, która jest odpowiedzialna za ich zachowania i której nie można przypisać zasadom mechanicznym lub fizycznym. Zasada ta jest nazywana „siłą życiową” według Claude'a Bernarda, „entelechią” według Hansa Driesha i „siłą dominującą” według Johannesa Reinkego.
Zobacz także Życie.
Witalizm w filozofii
W filozofii witalizm wyraża się w różnych nurtach i ma różne implikacje, choć wychodzi od tej samej zasady. Znany jest również jako filozofia życia.
Została sformułowana na przełomie XIX i XX wieku w opozycji do filozoficznego racjonalizmu. Dla filozofów tego nurtu życie nie jest jedynie odpowiedzią na racjonalne mechanizmy, a ponadto jest wartościowe samo w sobie, a nie jako elementy mu obce.
Dla filozoficznego witalizmu w ogóle życie ludzkie jest postrzegane jako proces i jako takie nie może być zredukowane do mechanicznego zachowania lub zwykłego racjonalizmu.
W tym sensie istniały co najmniej dwa nurty filozoficznego witalizmu:
- To, co opowiada się za wywyższeniem życia z biologicznego punktu widzenia i
- To, co opowiada się za życiem w sensie historycznym lub biograficznym.
W pierwszym wyróżniają się takie elementy jak ocena instynktu, w tym instynkt przetrwania, intuicja, ciało, siła i natura. Jednym z jej teoretyków byłby Fryderyk Nietzsche.
W drugim wyróżnia się wycena samego doświadczenia życiowego, mówiąc, wartość zbioru ludzkich doświadczeń, które człowiek gromadzi przez całe swoje istnienie, co również ceni perspektywę i teorię pokoleń. W tym nurcie możemy wymienić hiszpańską Ortega y Gasset.
Zobacz też:
- Nihilizm.
- Nowoczesna filozofia.
